Zatrudnienie pracownika na podstawie art. 15 Prawa oświatowego

Istnieje przepis, znajdujący się poza Kartą Nauczyciela, który daję podstawę prawną do zatrudnienia osoby niebędącej nauczycielem na podstawie umowy o prace na czas określony. Jest to art. 15 Prawa oświatowego. W uzasadnionych przypadkach w przedszkolu publicznym może być, za zgodą kuratora oświaty, zatrudniona osoba niebędąca nauczycielem do prowadzenia zajęć rozwijających zainteresowania, posiadająca przygotowanie uznane przez dyrektora przedszkola za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć. 

W uzasadnionych przypadkach w szkole publicznej może być, za zgodą kuratora oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej – ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, zatrudniona osoba niebędąca nauczycielem, posiadająca przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć. 

Pojęcie uzasadnione przypadki jest pojęciem otwartym, nieokreślonym i bardzo ocennym. Będzie to sytuacja, gdy bardzo trudno jest znaleźć nauczyciela określonego przedmiotu, występują po prostu w tej materii braki kadrowe (M. Pilich, Przepisy ogólne [w:] Prawo oświatowe. Komentarz, red. M. Pilich, Warszawa 2022, s. 129). Decyzję o zatrudnieni podejmuje dyrektor, która podlega kontroli przez wyrażenie zgody przez odpowiedni organ. Zgoda może zostać wyrażona przed jak i po zatrudnieniu nauczyciela (Ibidem, s. 130). Brak zgody lub zatrudnienie bez wystąpienia o nią nie powoduje nieważności, ani nieskuteczności złożonych oświadczeń woli o nawiązaniu stosunku pracy. W literaturze przedmiotu reprezentuje się pogląd, że organ nadzorczy może uruchomić jedynie środki nadzoru pedagogicznego (Ibidem, s. 130).

Na zasadach opisanych powyżej zatrudnia się także  osoby:

• placówek artystycznych, placówek, o których mowa w art. 2 pkt 8 Prawa oświatowego, dla uczniów szkół artystycznych i placówek doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych, z tym że zgodę na zatrudnienie osoby niebędącej nauczycielem wyraża minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
• osoby posiadającej przygotowanie zawodowe uznane przez dyrektora szkoły lub placówki za odpowiednie do prowadzenia zajęć z zakresu kształcenia zawodowego, z tym że zatrudnienie tej osoby następuje za zgodą organu prowadzącego, a w przypadku szkoły artystycznej – za zgodą ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

Zgodnie z przepisami osobę taką zatrudnia się na zasadach określonych w kp, z tym że do tej osoby stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych nauczycieli oraz ustala się jej wynagrodzenie nie wyższe niż 184% kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej. Organy prowadzące szkoły mogą upoważniać dyrektorów szkół, w indywidualnych przypadkach, do przyznawania wynagrodzenia w wyższej wysokości. 

Osobę taką można zatrudnić pod warunkiem, że nie toczy się przeciwko niej postępowanie karne w sprawie o umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarnym oraz nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Przed nawiązaniem stosunku pracy, jest obowiązana przedstawić dyrektorowi szkoły informację z Krajowego Rejestru Karnego, poszerzoną o informację w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.  Należy także odebrać od tej osobyoświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat, innych niż Rzeczpospolita Polska i państwo obywatelstwa, a w przypadku zamieszkiwania w tych krajach także informację z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi. Ponadto wobec tejże osoby należy także dopełnić innych obowiązków związanych z zatrudnieniem nauczycieli w szerokim tego słowa znaczeniu, czyli jeśli zachodzą ku temu przesłanki wykonaniu badań sanitarno – epidemiologicznych oraz uzyskać informacje, czy dane tejże osoby są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.

W wypadku zatrudnienia na podstawie art. 15 prawa oświatowego należy pamiętać o limitach umowy o pracę zawartej na czas określony wynikające z kodeksu pracy. Zgodnie z art. 25 (1) § 1 kp okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony zawieranych między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 33 miesięcy, a łączna liczba tych umów nie może przekraczać 3. Tym samym wyróżniono dwa limity:

1. limit 33 miesięcy;
2. limit 3 umów.

Zauważyłam, że często kadrowcy oraz pracodawcy tkwią w błędnym przekonaniu, że limit 33 miesięcy i 3 umów musi być wykorzystany łącznie. Powtarza się, że jeśli pracownik miał zawarte na przykład 2 umowy o pracę na czas określony, które trwały łącznie 2 lata (24 miesiące), to w takim przypadku można zawrzeć trzecią umowę na czas określony, która będzie trwała maksymalnie 9 miesięcy, aby zmieścić się w limicie 33 miesięcy. Jest to błąd! Dlaczego? Sama konstrukcja art. 25 (1) § 1 i 3 kp daje nam już odpowiedź.

Art. 25 (1) § 3 kp stanowi, że jeżeli okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dłuższy niż okres, o którym mowa w § 1, lub jeżeli liczba zawartych umów jest większa niż liczba umów określona w tym przepisie, uważa się, że pracownik, odpowiednio od dnia następującego po upływie okresu, o którym mowa w § 1, lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony, jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Tym samym istnieje możliwość zawarcia jednej umowy o pracę na czas określony, np. na 5 lub 10 lat, ale po 33 miesiącach z mocy prawa przekształci się ona w umowę na czas nieokreślony. Idąc w przeciwnym kierunku, można wskazać, że zawarcie trzech kolejno umów na czas określony, trwających nawet po jednym dniu, będzie wiązało się z konsekwencją tego, iż czwarta umowa będzie musiała być zawarta na czas nieokreślony, a limit 33 miesięcy nie zostanie wykorzystany. Tym samym nie ma wymogu prawnego, aby dwa limity były wykorzystane jednocześnie, chociaż w praktyce nierzadko jest to stosowane. 

Jeżeli natomiast okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dłuższy niż 33 miesiące lub jeżeli liczba zawartych umów jest większa niż liczba umów określona w tym przepisie, uważa się, że pracownik, odpowiednio od dnia następującego po upływie okresu 33 miesięcy lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę na czas określony, jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Pracownikowi powinno przedstawić się pisemną informację o przekształceniu z mocy prawa umowy zawartej na czas określony w umowę zawartą na czas nieokreślony. Dokument ten sporządza się w celach dowodowych i brak jest podstawy prawnej tego działania, albowiem samo przekształcenie następuje z mocy samego prawa, niezależnie od woli stron stosunku pracy, a w szczególności niezależnie od jakiejkolwiek decyzji pracodawcy.

Limitów umów o pracę zawartych na czas określony nie stosuje się do:

1. przedłużenia umowy o pracę do dnia porodu zgodnie z art. 177 § 3 kp;
2. w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy;
3. w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym;
4. w celu wykonywania pracy przez okres kadencji;
5. w przypadku, gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie

– jeżeli ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.

Zatem pojawia się pytanie czy osobę o której mowa w art. 15 Prawa oświatowego, która nie jest nauczycielem można zatrudnić na podstawie umowy o prace na czas nieokreślony? Uważam, że tak, z uwagi na limity wynikające z kodeksu pracy, które omówiłam powyżej.

Jeśli zostanie zawarta umowa o pracę na czas określony z uchybieniem limitów umów 33 miesięcy lub 3 umów, pracodawca, oczywiści w oświacie – dyrektor szkoły albo zespołu szkół – zobowiązany jest zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu takiej umowy wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia. PIP nie bada przyczyn obiektywnych podanych przez pracodawcę. Konsekwencje pracodawca może ponieść w związku z niewywiązaniem się z obowiązku informacyjnego, a nie za to, że przyczyny podane w umowie zdaniem PIP nie są obiektywne. Natomiast w przypadku braku wskazania przyczyny w treści umowy o pracę może zostać to zakwalifikowane jako zawarcie umowy o pracę bez obiektywnej przyczyny przekroczenia limitów trwania umowy na czas określony (W. Muszalski, A. Tomanek, Stosunek pracy [w:] Kodeks pracy…, s. 83, za: Ł. Pisarczyk, Nowy model – część 1, s. 178, M. Tomaszewska, Stosunek pracy [w:] Kodeks pracy…, s. 299). Uważam, że art. 25 (1) § 4 pkt 4 kp w kontekście zatrudniania na podstawie art. 15 Prawa oświatowego nie będzie miał zastosowania, bo sama podstawa prawna zatrudnienia nie stanowi jeszcze przyczyny obiektywnej przekroczenia limitów trwania umowy na czas określony.

Osoby zatrudnione na podstawie art. 15 Prawa oświatowego, z uwagi na to, że nie są nauczycielami nie podlegają ocenie pracy tak jak nauczyciele oraz tak jak pracownicy samorządowi. Nie rozpoczynają także awansu zawodowego. Pracownikowi przysługuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, tzw. 13 – nastka. Jednakże w tym wypadku nie będzie miał zastosowania wyjątek braku konieczności przepracowania co najmniej 6 miesięcy, o którym mowa w art. 2 ust. 3 pkt 1 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, albowiem osoby te nie są pracownikami. 

Pozdrawiam, Karolina Niedzielska