Już ponad rok temu opublikowałam krótki e-book dotyczący zliczania okresu zasiłkowego. Temat dość skomplikowany, ciekawy i złożony. Zauważyłam, że temat okresów, za które pracownik nie zachowuje prawa do zasiłku (oczywiście zgodnie z art. 92 § 3 pkt 2 kodeksu pracy), cieszył się dużym zainteresowaniem. Dlatego też postanowiłam rozwinąć ten temat bardziej szczegółowo.
Ubezpieczony, a więc osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym nie zachowuje prawa do zasiłku chorobowego w przypadku:
W przypadku osoby podejrzanej o zakażanie lub chorobę zakaźną na podstawie art. 33 ust. 1 i 3 ustawą z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi inspektor sanitarny uprawniony jest do nakazania, w drodze decyzji administracyjnej, której nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności o powstrzymanie się od wykonywania pracy. Zgodnie z definicjami ustawowymi : podejrzanym o chorobę zakaźną jest osoba, u której występują objawy kliniczne lub odchylenia od stanu prawidłowego w badaniach dodatkowych, mogące wskazywać na chorobę zakaźną (art. 2 pkt 20), zaś podejrzaną o zakażenie jest osoba, u której nie występują objawy zakażenia ani choroby zakaźnej, która miała styczność ze źródłem zakażenia, a charakter czynnika zakaźnego i okoliczności styczności uzasadniają podejrzenie zakażenia (art. 2 pkt 21). Natomiast zgodnie z art. 14 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1133), dalej ustawa zasiłkowa ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, odsuniętemu od pracy w trybie określonym w art. 6 ust. 2 pkt 1, z powodu podejrzenia o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej, zasiłek chorobowy nie przysługuje, jeżeli nie podjął proponowanej mu przez pracodawcę innej pracy niezabronionej takim osobom, odpowiadającej jego kwalifikacjom zawodowym lub którą może wykonywać po uprzednim przeszkoleniu.
Przykład: Pracownik zatrudniony na stanowisku pielęgniarza był w kręgu osób, które miały bezpośredni kontakt z osobą zakażoną na WZW typu C, albowiem jest to członek rodziny. Inspektor sanitarny wydał decyzję o powstrzymania się tej osoby od pracy na stanowisku pielęgniarza aż do czasu uzyskania pełnej diagnostyki. Pracownik ma jednocześnie wykształcenie w kierunku bycia pracownikiem rejestracji medycznej. Pracodawca po otrzymaniu decyzji Sanepidu przeniósł pracownika do rejestracji. Pracownik odmówił świadczenia pracy. Za ten okres nie będzie przysługiwało mu wynagrodzenie chorobowe, zasiłek chorobowy, wynagrodzenie za wykonaną pracę. Będzie to nieobecność usprawiedliwiona niepłatna. Dlaczego usprawiedliwiona? Zgodnie z § 1 Rozporządzenia z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od prac przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy, a więc okolicznością usprawiedliwiającą niemożność stawienia się do pracy i jej świadczenie jest wydanie decyzji o powstrzymaniu się od pracy przez Sanepid, a dokumentem usprawiedliwiającym nieobecność będzie właśnie ta decyzja. Odmowa przeniesienia do innej pracy ma jedynie konsekwencje w pozbawieniu prawa do zasiłku.
Zgodnie z art. 15 ustawy zasiłkowej zasiłek chorobowy nie przysługuje ubezpieczonemu za cały okres niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego. Okoliczności te stwierdza się na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.
W doktrynie przepis ten budzi wiele wątpliwości, bowiem zawiera niejako normę podwójnego karania (I. Jędrasik-Jankowska, Ubezpieczenia społeczne, t. 3, Ubezpieczenia chorobowe…, s. 86, A. Rzetecka-Gil [w:] Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, wyd. II, LEX/el. 2017, art. 15). Ubezpieczony ponosi negatywne skutki w sferze karnej jak i zabezpieczenia społecznego. Pojawia się również kolejny problem: Czy w związku z tym, że postępowania karne mogą trwać miesiącami lub nawet latami, np. skomplikowany proces z zakresu wypadku drogowego, gdzie wypowiada się wielu biegłych z zakresu bezpieczeństwa w ruchu drogowym i rekonstrukcji wypadków drogowych należy wypłacić zasiłek od razu po stwierdzeniu niezdolności do pracy i po zapadnięciu prawomocnego orzeczenia pozbawić prawa do zasiłku? (Ibidem) A może czekać z wypłatą zasiłku na wydanie orzeczenia i jego uprawomocnienie się? Autorka wpisu stoi na stanowisku, że należy kierować się pierwszą wskazówką, ponieważ ZUS zawsze, jeśli są ku temu przesłanki, może wydać decyzję administracyjną, w której pozbawi prawa do zasiłku i zobowiąże do jego zwrotu w kwocie brutto (dla przypomnienia, nawet jeśli płatnikiem zasiłku był płatnik składek nie należy dokonywać w takim przypadku korekty deklaracji DRA, RCA, i RSA), bez względu na to jaki podmiot był płatnikiem zasiłku , bezpośrednio do ZUS. Decyzja taka jednocześnie jest tytułem wykonawczym i Dyrektor Oddziału ZUS może na jej podstawie jako administracyjny organ egzekucyjny i jednocześnie wierzyciel prowadzić egzekucję świadczeń niealimentacyjnych (art. 66 ust. 2 i 3 ustawy zasiłkowej). Z wnioskiem o wydanie takiej decyzji może oczywiście wystąpić płatnik składek po otrzymaniu prawomocnego orzeczenia (zob. art. art. 63 ust. 2. Z wnioskiem o ustalenie uprawnień do zasiłku przysługującego ubezpieczonemu może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych także płatnik składek na ubezpieczenie chorobowe).
Pojawia się także wiele wątpliwości na gruncie tego czy tylko orzeczeniem pozbawiającym prawa do zasiłku będzie wyrok skazujący? Sąd Najwyższy wskazał, że będzie to każde orzeczenie sądu karnego, a nie tylko orzeczenie skazujące, jeśli tylko w tym orzeczeniu stwierdzony zostanie fakt popełnienia przestępstwa (wyrok SN z dnia 8 kwietnia 1981 r., IV PR 123/81, OSP 1982, z. 5, poz. 54), czyli będą to:
-wyrok skazujący, niezależnie od wymierzonej kary,
-wyrok skazujący z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres próby,
-wyrok warunkowo umarzający postępowanie na okres próby, bowiem jest to orzeczenie stwierdzające winę, brak jest jedynie skazania.
Zgodnie z art. 16 ustawy zasiłkowej ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności. W takim wypadku na zaświadczeniu lekarskim o niezdolności do pracy pojawi się kod C.
Instytucję tą należy rozróżnić od instytucji okreslonej w art. 6 ust. 2 pkt 2 lit. A ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym prawo do zasiłku przysługuje również z powodu przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego. Dlaczego o tym wspominam? Ponieważ kiedyś na forum przeczytałam, że jeśli ktoś idzie na odwyk, bo choruje na chorobę alkoholową to za pierwsze 5 dni nie ma prawa do świadczeń chorobowych.Jest to ogromny błąd interpretacyjny, a po drugie jest to nielogiczne, ponieważ aby zostać przyjętem na odwyk w pierwszej kolejności trzeba być trzeźwym. Zresztą leczenie odwykowe jest traktowane na równi z niezdolnością do pracy, bo pracownik nie może w tym okresie świadczyć pracy i zapewne będzie odczuwać fizycznie i psychicznie skutki odstawienia, które mogą objawiać się tak jak choroby, np. dreszcze, oblewanie potem, podobnie jak w trakcie grypy, natomiast niezdolność spowodowana nadużyciem alkoholu nie musi wiązać się z przebiegiem choroby alkoholowej. Przykład: Pracownik wracał pijany do domu, z uwagi na silne upojenie alkoholem przewrócił się i złamał nogę w kolanie (por. J. Piątkowski, Z. Myszka, glosa do uchwały SN z dnia 5 listopada 1987 r., III UZP 43/87, OSP 1990, z. 10, poz. 735). Niezdolność ta wynikała z upojenia alkoholowego, a nie przebiegu choroby alkoholowej, bo alkoholikiem wcale nie musi być.
Zgodnie z art. 17 ustawy zasiłkowej ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 lutego 2014 r., sygn. akt SK 18/13, jest on zgodny z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej.
Zarówno pracodawca (płatnik składek) jak i ZUS mają prawo do prowadzenia kontroli sposobu wykorzystywania przez ubezpieczonych zwolnień lekarskich oraz tego, czy nie wykonują w okresie orzeczonej niezdolności pracy lub innych czynności, które mogłyby wydłużyć tą niezdolność. Jak kontrolować pracownika na L4 przeczytasz tutaj: KLIKAM
Pojęcie praca należy interpretować szeroko. Oczywiście będzie to praca na podstawie umowy o pracę lub umów cywilnoprawnych. Jednakże do tego pojęcia należy także dodać prowadzenie lub współprowadzenie własnej pozarolniczej działalności gospodarczej oraz praca w gospodarstwie rolnym. Dotyczy to także prowadzenie tzw. działalności gospodarczej nierejestrowej.
Dużą rolę w interpretacji pojęcia praca oraz konsekwencji wykonywania pracy w trakcie trwania zwolnienia lekarskiego, odegrało orzecznictw sądowe. Przede wszystkim należy podkreślić, że zgodnie z wyrokiem SN z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. akt III UK 11/08) : „pojęcie pracy zarobkowej odnosi się zatem („w sposób abstrakcyjny” do tej pracy, która co do zasady jest pracą prowadzącą do uzyskania dochodu (wyrok SN z dnia 6 lutego 2008 r., sygn. Akt II UK 10/07, niepublikowany). Nie jest istotne czy ubezpieczony zarobek faktycznie osiągnął (wyrok SN z dnia 6 lutego 2008 r., sygn. Akt II UK 10/07, niepublikowany)”.
Zgodnie z wyrokami Sądu Najwyższego , pojecie praca należy rozumieć szeroko. Zatem pracą będzie:
-Udział w posiedzeniach rady nadzorczej spółki akcyjnej przez pracownika, który jest jej członkiem i otrzymywanie z tego tytułu wynagrodzenia (wyrok SN z dnia 20 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 154/05). W sytuacji, gdy członek otrzymuje zryczałtowane wynagrodzenie za pełnioną funkcję w organach spółki, należy ustalić czy w trakcie trwania niezdolności do pracy wykonywał czynności związane z jego funkcją.
-Zawarcie przez osobę prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą umowy o pracę z nowo zatrudnionym pracownikiem (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. akt III UK 11/08).
-Wykonywanie czynności prezesa zarządu przez pracownika, który jednoosobowo zarządza spółką z o.o. (wyrok SN z dnia 15 marca 2018 r., sygn. akt I UK 49/17).
Natomiast orzecznictwo sądów uznało, że pracą w trakcie zwolnienia lekarskiego nie będzie:
-Wykonywanie czynności formalno- prawnych nie stanowi przesłanki do stwierdzenia, że pracownik wykonywał czynności niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego lub wykonywał pracę (wyrok SN z dnia 17 stycznia 2002 r., sygn. akt II UKN 71/00).
-Udział w zysku wypracowanym przez wspólników spółki cywilnej, jeśli wkład wspólnika nie polega na świadczeniu pracy (wyrok SN z dnia 12 maja 2005 r., sygn. akt I UK 275/04).
-Uzyskiwanie diet za udział w posiedzeniach rady (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 marca 1994 r., sygn. akt III Aur 724/93).
-Udział w akcjach Ochotniczej Straży Pożarnej (wyrok SN z dnia 14 maja 2009 r., sygn. akt I UK 351/08).
-Udział w posiedzeniach rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej (wyrok SN z dnia 4 listopada 2009 r., sygn. akt I UK 140/09).
-Działalność na rzecz społeczeństwa lub z uwagi na potrzeby publiczne (wyrok SN z dnia 5 kwietnia 2016 r., sygn. akt II UK 171/15).
Oczywiście stwierdzenie, że wymienione przykładowo czynności nie są pracą w rozumieniu art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, nie wyklucza stwierdzenia, że czynności mogą zostać uznane jako wykonywane niezgodnie z celem zwolnienia lekarskiego.
Natomiast typowymi przykładami wykorzystywania zwolnienia niezgodnie z jego celem będzie wyjazd wakacyjny, wykonywania remontu domu, wykonywanie pracy przed domem, np. grabienie liści, uczestnictwo w zawodowych sportowych, pójście na dyskotekę (zob. Kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy- poradnik ZUS).
O zasadach prowadzenia kontroli zapoznasz się także na moim szkoleniu : Zasiłki
Z uwagi na to, że obecnie obowiązującą formą ustalania i potwierdzania czasowej niezdolności do pracy są zwolnienia elektroniczne przepis art. 17 ust. 2 ustawy zasiłkowej tak naprawdę stał się martwy. Tym samym autorka pominie tą problematykę.
Karolina Niedzielska
Witaj na moim Blogu!
Pokazuję, że kadry i płace można kochać! Pomagam pracodawcom
i pracownikom.
Mam na imię Karolina!
| Regulamin
Polityka prywatności
Obserwuj mnie!
Właścicielka własnej praktyki prawnej, wykładowczyni na uczelniach wyższych oraz czynny szkoleniowiec.
Przenieś do góry
Logowanie
NOWa platforma
Logowanie
Poprzednia platforma
Logowanie do platformy
Powrót do strony
Poprzednia platforma
EDYCJA XVII
Specjalista ds. płac edycja xvii
Start 21-22.09.2024
Promocja!
EDYCJA XVIII
Specjalista ds. kadr i płac edycja xviiI
Start 07-08.12.2024
EDYCJA XVIII
Specjalista ds. kadr edycja xviiI
Start 29-30.03.2025
Specjalista ds. Płac edycja xviiI
Start 08-09.03.2025
Kierownik działu kadr i płac
EDYCJA VI
EDYCJA II
kurs kadry i płace w oświacie edycja II
Start 25-26.01.2025
kurs kadr w oświacie Edycja II
Start 15-16.03.2025
kurs Płace w oświacie edycja II
promocyjna oferta
Uprawnienia pracownicze kobiety w ciąży - 04.10.2024
Kurs video
Sygnaliści - nowe obowiązki pracodawców