Czas pracy kadry zarządzającej

Czas pracy

17 lipca, 2021

Z przyjemnością przedstawiam fragmenty mojej książki z Czasu pracy. Na łamach niniejszego wpisu zostanie zaprezentowana problematyka czasu pracy kadry zarządzającej, bowiem uprawnienia tej grupy pracowników w sposób odmienny zostały uregulowane w kodeksie pracy.

KUPUJĘ KSIĄŻKĘ

W rozumieniu definicji ustawowej zawartej w art. 128 § 1 pkt 2 kp pracownikami zarządzającymi w imieniu pracodawcy zakładem pracy są pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępcy lub pracownicy wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi. Oprócz jasnego wskazania w przepisie,że główny księgowy jest pracownikiem zarządzającym w imieniu pracodawcy, pozostali pracownicy nie zostali wymienieni enumeratywnie, a ustawodawca posłużył się pojęciami ogólnymi. Tym samym o tym, który pracownik jest osobą zarządzającą, decydują przepisy określające ustrój podmiotu gospodarczego. W przypadku spółek prawa handlowego są to przepisy kodeksu spółek handlowych oraz akty ustrojowe poszczególnych jednostek (np. statuty, uchwały). Określają one dwie okoliczności: czy dana jednostka organizacyjna jest zakładem pracy oraz jakie stanowiska zajmują osoby zarządzające. Jeżeli pracodawcą jest spółka, osobami zarządzającymi są członkowie jej zarządu. Przymiotu takiego nie mają natomiast inne osoby. Przepis art. 128 § 1 pkt 2 kp należy interpretować ściśle (Pismo wydane przez: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Departament Prawa Pracy, Prokurent jako osoba zarządzająca zakładem pracy, Rzeczposp. PiP 2010, nr 281, str. 6). Tym samym ani prokurent ani inny pełnomocnik powołany na mocy uchwały organu zarządzającego nie jest osobą zarządzającą w rozumieniu kodeksu pracy.

Na ten problem zwrócił również uwagę Sąd Najwyższy: „pojęcie “pracownik zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy” w rozumieniu art. 151 (4) § 1 k.p. w związku z art. 128 § 2 pkt 2 k.p. nie jest jednak tożsame z pojęciem “osoby lub organu zarządzającego jednostką organizacyjną albo inną wyznaczoną do tego osobą” w rozumieniu art. 3 (1) § 1 k.p. Wprowadzając w dziale szóstym Kodeksu pracy, na potrzeby uregulowania czasu pracy tej kategorii pracowników, definicję osoby zarządzającej w imieniu pracodawcy zakładem pracy, ustawodawca w sposób wyczerpujący określił katalog stanowisk pracy, których zajmowanie wiąże się ze statusem pracownika zarządzającego zakładem pracy. Art. 128 § 2 pkt 2 k.p. daje podstawy do wyróżnienia czterech kategorii pracowników zarządzających zakładem pracy: pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy (np. dyrektor zakładu opieki zdrowotnej), zastępców pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy (np. zastępca dyrektora zakładu opieki zdrowotnej), pracowników wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych księgowych. Podział ten wskazuje, że status zastępców oraz głównych księgowych jest częściowo odmienny niż pracowników kierujących jednoosobowo zakładem pracy i bardziej zbliżony do pracowników wykonawczych. Pracownicy jednoosobowo kierujący zakładem pracy są bowiem przełożonymi zastępców oraz głównych księgowych i mają uprawnienia na podstawie art. 3 (1) § 1 k.p. do podejmowania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy. Wspólną cechą pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy jest natomiast możliwość podejmowania przez nich decyzji dotyczących zakładu pracy” (Wyrok SN z 7.11.2017 r., I PK 302/16, LEX nr 2428809).

Rozumienie pojęcia osoby zarządzającej w imieniu pracodawcy zakładem pracy ma bardzo duże znaczenie w planowaniu i rozliczania czasu pracy, bowiem osoby te nie mają gwarancji ustawowej zapewnienia im dobowego nieprzerwanego odpoczynku wynoszącego 11 godzin, zaś odpoczynek tygodniowy może być skrócony z 35 godzin do 24 godzin, a na pracodawcy ciąży obowiązek zrównoważenia tego odpoczynku w kolejnym tygodniu.

Ważny jest również zakres obowiązków pracownika zarządzającego, albowiem jak wynika z orzecznictwa jeśli pracownik ten oprócz zajmowania stanowiska, na którym zarządza zakładem pracy w imieniu pracodawcy wykonuje również inne obowiązki traci status pracownika zarządzającego (Wyrok SN z 8.03.2011 r., II PK 221/10, OSNP 2012/9–10, poz. 111).

Przykład: Pracownik zatrudniony na stanowisku głównego księgowego jednocześnie wykonuje pracę specjalisty ds. finansowych.

Kolejne znaczenie pojęcia kadry zarządzającej ma przepis art. 151 (4) kp. Zgodnie z tym przepisem pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy i kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych wykonują, w razie konieczności, pracę poza normalnymi godzinami pracy bez prawa do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Zaś za pracę w niedziele i święta zachowują prawo do czasu wolnego lub dodatków do wynagrodzenia na zasadach ogólnych.

Jednakże omawiany przepis wprowadza drugą grupę pracowników zarządzających, którzy nie zostali ujęci w art. 128 § 1 pkt 2 kp oraz zdefiniowani na gruncie obowiązujących przepisów prawa pracy, tj. kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych. W celu ustaleniu czy dany pracownik zajmuje stanowisko kierownicze nie przesądza treść umowy o pracę lub warunków zatrudnienia. Natomiast jeśli pracownik kierujący komórką organizacyjną kieruje on zespołem pracowników przy jednoczesnym wykonywaniu pracy na równi z członkami kierowanego zespołu, to nie jest traktowany na gruncie przepisów jako pracownik kierujący wyodrębniona komórką organizacyjną (Wyrok SN z 17.11.1981 r., I PR 92/81, OSNC 1982, nr 5-6, poz. 82).

Po ustaleniu, którzy pracownicy będą uznani za kierowników wyodrębnionych komórek organizacyjnych na pracodawcy będzie ciążył szczególny obowiązek rozliczania pracy ponadwymiarowej tychże pracowników. Wynika to z faktu, że kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych, jeżeli w zamian za pracę w takim dniu nie otrzymali innego dnia wolnego od pracy. W przypadku ob grup pracowników zarządzajacych ustawodawca posłużył się pojęciem, że w razie konieczności wykonują oni pracę ponadwymiarową. Pojęcie to w literaturze jak i orzecznictwie jest zestawiane z pojęciem szczególnej potrzeby pracodawcy w związku ze zleceniem pracy w nadgodzinach. Co do zakresów tych dwóch pojęć istnieje spór (Zob. K. Stefański [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 114-304(5), wyd. V, red. K. W. Baran, Warszawa 2020, art. 151(4) i orzecznictwo oraz literatura tam przytoczona). Jednakże wskazanie, że pracownicy wymienieni w art. 151 (4) § 1 i 2 kp w razie konieczności pracują w nadgodzinach oznacza, że samodzielnie podejmują decyzję co do podjęcia pracy w nadgodzinach z uwagi na pojawienie się ku temu przesłanek (Ibidem). Tym samym pracodawca nie zleca tym pracownikom nadgodzin, jak to ma miejsce w art. 151 § 1 kp. Jednocześnie do tych pracowników nie będzie stosowany limit nadgodzin w skali roku kalendarzowego wynoszący 150 godzin lub wynikający z przepisów wewnątrzzakładowych (Ibidem).

Na zakończenie rozważań należy dodać, że zgodnie z art. 149 § 2 kp pracodawca nie ma obowiązku ewidencjonowania godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy oraz sumy godzin przepracowanych tylko i wyłącznie w przypadku pracowników zarządzajacych zakładem pracy w imieniu pracodawcy. Natomiast w przypadku kierowników wyodrębnionych jednostek organizacyjnych ewidencja czasu pracy musi być prowadzona na zasadach ogólnych, tak jak dla każdego innego pracownika.