W dniu 8 lutego 2023 r. Sejm przyjął ustawę zmieniającą kodeks pracy, która implementuje na grunt prawa krajowego między innymi dyrektywę 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE. L. Nr 186, str. 105). W związku z tym pojawi się mnóstwo nowych instytucji. Zmiany te kojarzą się głównie z uprawnieniami rodzicielskimi. Jednak wywrócą wiele przepisów w kodeksie pracy do góry nogami, np. w zakresie warunków zatrudnienia. Zostaną wprowadzone także nowe zwolnienia od pracy. Taką instytucją będzie zwolnienie w związku z wystąpieniem siły wyższej.
Do kodeksu pracy zostanie wprowadzona zupełnie nowa instytucja dotyczącą zwolnienia od pracy w związku z działaniem siły wyższej. Zwolnienie to zostanie opisane w art. 148 (1) kp. Zgodnie z tym przepisem pracownikowi będzie przysługiwać zwolnienie od pracy, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia, które będzie obliczane jak wynagrodzenie urlopowe. Pracownik prawo do tego zwolnienia nabędzie wraz z rozpoczęciem pracy, a więc nie będzie ono uzależnione od określonego ogólnego stażu pracy, zakładowego lub urlopowego. W związku z limitowaniem zwolnienia na rok kalendarzowy (tak jak w przypadku opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 14), zapewne zostanie zmieniony także wzór świadectwa pracy. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia zadecyduje pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym.
Oczywiście niewykorzystane zwolnienie w danym roku przepadnie, nie będzie przechodzić na kolejny rok jako zwolnienie zaległe (tak samo jak opieka określona w art. 188 kp). W przypadku rozwiązania umowy o pracę nie będzie przysługiwać ekwiwalent z uwagi na limitowane roczne, o którym wspomniałam powyżej.
Przepisy przewidują zasady pomniejszania wymiaru zwolnienia od pracy w stosunku do wymiaru etatu w przypadku korzystania ze zwolnienia w wymiarze godzinowym. Jednak nie przewidują dokumentowania prawa do tego zwolnienia.
Do pracownika korzystającego ze zwolnienia w związku z wystąpieniem siły wyższej będzie stosowany nowy art. 183 (2) kp, zgodnie z którym pracodawca będzie obowiązany dopuścić pracownika po powrocie do pracy na dotychczas zajmowane stanowisko, a jeżeli nie będzie to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu.
Pozdrawiam, Karolina Niedzielska
