Pracodawca w miarę możliwości powinien ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Jednak nie rzadko zdarza się, że pracodawcy nie tylko ułatwiają, ale także zachęcają do kształcenia się, a także tę naukę finansują. Bardzo często zawierana jest także umowa pomiędzy stronami na podnoszenie kwalifikacji – tzw. lojalka. Jednak takiego obowiązku nie ma. Natomiast w zgodnie z art. 103 (4) § 2 kodeksu pracy umowa ta nie może zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy rozdziału kodeksu pracy dotyczące podnoszenia kwalifikacji, czyli przepisy od art. 102 do art. 103 (6) kp.
Art. 103 (5) kp zawiera katalog zamknięty, który ze względu na treść art. 103 (4) § 2 kp nie podlega wykładni rozszerzającej, co pociąga za sobą stwierdzenie, że pracownik będzie zobowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy:
- bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
- pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, o której mowa w art. 103 (4), nie dłuższym niż 3 lata,
- w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 94 (3),
- który w okresie wskazanym w pkt 2 rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 94 (3), mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach.
Zamknięty katalog nie przewiduje obowiązku proporcjonalnego zwrotu kosztów świadczeń poniesionych przez pracodawcę w sytuacji, gdy stosunek pracy ulegnie rozwiązaniu na mocy porozumienia stron.
Pracodawca nie może dokonać potrącenia kwot, które są wartością kosztów, które poniósł w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pracownika, albowiem nie mieści się to w rozumieniu pojęcia potrąceń obowiązkowych, ani dobrowolnych na rzecz pracodawcy. Umniejszenie wynagrodzenia pracownika w takim wypadku będzie stanowiło wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym zagrożone karą grzywny do 30 tysięcy złotych (art. 282 § 1 pkt 1 kp).
Pracodawca nie może w takiej sytuacji także skutecznie powoływać się na bezpodstawne wzbogacenie pracownika (art. 300 kp w zw. z art. 405 kc). Pracodawca jako wyspecjalizowany podmiot prawa pracy, powinien znać przepisy, które stosuje i w tym wypadku mieć świadomość, że w przypadku zawarcia porozumienia stron o rozwiązaniu umowy pracownik nie będzie zobowiązany do zwrotu świadczeń, które pracodawca mu zapewnił w związku z podnoszeniem kwalifikacji. Porozumienie stron zostaje przez pracodawcę zawarte świadomie, jest to dwustronne oświadczenie woli, a w tym wypadku, czyli gdy jest zawierane z pełna świadomością istnienia lojalki, nie jest obarczone żadną wadą prawną. Tym samym nie zajdą także przesłanki dotyczące nieważności złożonego oświadczenia i możności uchylenia się od skutków wyrażenia zgody na rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron (art. 300 kp w zw. z art. 82 – 87 kc).
Pozdrawiam, Karolina Niedzielska
