Share on facebook

Koniec z kwestionowaniem przez ZUS podstawy wymiaru składek i umów o pracę?

W dniu 7 lipca 2023 r. do Sejmu został wniesiony projekt ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych. Projekt ten nie będzie podlegał konsultacją społecznym, albowiem został złożony przez Komisję Nadzwyczajną do spraw deregulacji. Projekt ten zawiera bardzo dużo zmian dotyczących wielu aktów prawnych. Jednak mnie najbardziej interesują te, które dotyczą ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1320).

 

Projekt i uzasadnienie

Zgodnie z proponowanymi zmianami w art. 83 po ust. 7 dodaje się ust. 8 i 9 w brzmieniu:

8. Jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania wynikają wątpliwości, co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki na gruncie ubezpieczeń społecznych, Zakład przed wydaniem decyzji występuje do sądu powszechnego o ustalenie istnienia lub nieistnienia tego stosunku prawnego lub prawa i zawiesza postępowanie do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy.
9. Do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy Zakład nie wywodzi skutków prawnych dla ubezpieczonego.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu zmiana ma na celu wyeliminowanie niewłaściwej na gruncie aktualnie obowiązującego prawa sytuacji, wyjątkowo uciążliwej dla obywateli i przedsiębiorców, polegającej na tym, że w razie wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji rodzącej dla nich negatywne konsekwencje w obszarze zabezpieczenia społecznego, zmuszeni są – w przypadku kwestionowania tej decyzji – do wnoszenia odwołania do sądu powszechnego, przed którym, zgodnie z ogólnymi regułami dowodowymi, zmuszeni są udowodnić podnoszone przez siebie kwestie.

Przyjęcie zaproponowanych zmian skutkować będzie tym, że w razie powzięcia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wątpliwości, co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki na gruncie ubezpieczeń społecznych (np. kwestia istnienia stosunku pracy), to Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie musiał wystąpić do sądu powszechnego, by ten rozpoznając powództwo Zakładu ustalił istnienie lub nieistnienie tego stosunku prawnego lub prawa. W tej sytuacji, to na Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych ciążyć będzie obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń.

Do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd powszechny postępowanie prowadzone wcześniej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie zawieszone, a Zakład nie będzie mógł wywodzić skutków prawnych dla ubezpieczonego.

Podkreślenia wymaga, że na gruncie obecnie obowiązującego prawa ani pracownicy, ani przedsiębiorcy (jako pracodawcy) nie mogą zyskać pewności, co do własnej sytuacji prawnej. Nawet bowiem wiele lat po powstaniu stosunku prawnego (np. stosunku pracy czy zlecenia) mogą być zmuszani do poszukiwania i przedstawiania dowodów, że wykonywane przez nich (być może przed wielu laty) czynności rzeczywiście nosiły cechy świadczenia pracy czy zlecenia.

W kontekście tej zmiany istotne jest również to, że analogiczny przepis obowiązuje na gruncie prawa podatkowego, tj. w art. 199a § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.

 

Mój komentarz

Od wielu lat podnoszę i nie tylko ja, że ZUS w swojej działalności wykracza poza swoje kompetencje ustawowe, w szczególności gdy kwestionuje istnienie stosunku pracy i zawartą umowę o prace twierdząc, że zostałą ona zawarta dla porozumienia, co skutkuje jej nieważnością. Zgodnie z art. 86 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 z późn. zm.). Kontrola może obejmować w szczególności:

1) zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
2) prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest Zakład;
3) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;
4) prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;
5) wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych;
6) dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.
Pomimo tego, że jest to katalog otwarty nie można wywodzić skutku negatywnego dla ubezpieczonych, który dałby jakąkolwiek podstawę do wkraczania przez ZUS w relacje pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, a także deklaracji składanych przez ubezpieczonych prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wysokości wymiaru składek albo wysuwania twierdzeń, że działalność zostałą założona jedynie po to, aby uzyskać świadczenia wypłacane z FUS – odpowiedniego funduszu (zazwyczaj chorobowego). Przejawem takiej działalności ZUS są oczywiście decyzje ubezpieczeniowe, w których ZUS wyłącza z ubezpieczeń np. pracownika twierdząc, że umowa jest zawarta dla pozoru. ZUS wkracza także w stosunki i relacje w spółkach handlowych, ponieważ wypracował takie pojęcie, które jest akceptowane przez sądy powszechne jak wspólnik iluzoryczny, czyli ten który został wprowadzony do spółki jedynie w celu uniknięcia przez wspólnika dominującego obowiązku ubezpieczeń społecznych.
Taka działalność ZUS podlega szerokiej krytyce i uważam, że projektowane należy ocenić pozytywnie, z jedną uwagą o której wskażę poniżej.
Jednak widzę tutaj też pewne niebezpieczeństwo. Dlaczego? Po lekturze projektu uważam, że wytoczenie powództwa przez ZUS w sprawie istnienia stosunku prawnego lub prawa następowałoby na postawie art. 189 (1) kpc, a więc byłoby to roszczenie niematerialne, które nie ulega przedawnieniu. Co w praktyce mogłoby oznaczać, że ZUS nie miałby żadnych ograniczeń czasowych w wytaczaniu powództwa przeciwko ubezpieczonym oraz płatnikom składek. Jednak należy pamiętać o tym, że nie oznaczałoby to w praktyce, że ZUS, np. żądałby zwrotu składek, świadczeń np. z okresu 15, 20. lat działalności czy trwania stosunku pracy. W dalszym ciągu obowiązywałby art. 24 ust. 4 ustawy o sus, który stanowi, ze składki przedawniają się po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

 

Jeśli chcesz wiedzieć więcej na temat kwestionowania przez ZUS podstawy wymiaru składek przedsiębiorczych kobiet to jestem współautorką dużej publikacji naukowej Kobieta i Prawo, w której napisałam rozdział: Przedsiębiorcza kobieta versus ZUS w zakresie kwestionowania podstawy wymiaru składek przez organ rentowy w przypadku choroby i macierzyństwa.

 

Pozdrawiam, Karolina Niedzielska

Spodobało się? Udostępnij!

Share on facebook
Share on twitter
Share on linkedin
Share on whatsapp
Share on email