Częstym problemem, z którym mierzą się na codzień kadrowcy jest to, że pracownicy posiadający orzeczenia o stopniu niepełnosprawności ujawniają, przedstawiają je dopiero po pewnym czasie od momentu zatrudnienia.
Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 100 z późn. zm.) osobie zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Oczywiście chodzi tutaj o ogólny staż pracy, a nie staż zakładowy. Natomiast zgodnie z art. 20 c ww. ustawy osobie niepełnosprawnej przysługują uprawnienia pracownicze określone w niniejszym rozdziale odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.
Jednak w przypadku dodatkowego urlopu wypoczynkowego pracownik nie nabywa do niego prawa od razu. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Co do zasady pracownikowi, który legitymuje się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności znacznym lub umiarkowanym przysługują uprawnienia pracownicze w postaci dodatkowego urlopu wypoczynkowego odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych u danego pracodawcy na podstawie przedłożonego orzeczenia jeśli nabyła już prawo do pierwszego urlopu. Jednakże w tym przypadku istnieje wyjątek, albowiem prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił on do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu (wyrok Sądu Najwyższego z 29.06.2005 r., II PK 339/04, OSNP 2006, nr 9-10, poz. 150).
Wyrok ten będzie miał zastosowanie w przypadku, gdy pracownik ujawnił swoje orzeczenie o stopniu umiarkowanym lub znacznym niepełnoprawności po pewnym czasie od jego uzyskania, a konkretniej rzecz biorąc przynajmniej po roku kalendarzowym (o ile pracował), od zaliczenia go do konkretnego stopnia niepełnosprawności.
Przykład:
Pracownik jest zatrudniony w firmie od pięciu lat. Niedawno przyniósł orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie zostało wydane 4 lata temu i jest aktualne. Czy pracownikowi należy wyrównać dodatkowy urlop wypoczynkowy do trzech lat wstecz? Czy należy mu się urlop dodatkowy tylko za rok bieżący?
Pracownik w chwili ujawnienia orzeczenia o stopniu niepełnosprawności miał już nabyte prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Tym samym nabywał z dniem 1 stycznia każdego roku po pierwszym nabyciu prawo do dodatkowego urlopu w wymiarze 10 dni. Na pracodawcy ciąży obowiązek wyrównania dodatkowego urlopu wypoczynkowego do 3 lat wstecz, ponieważ taki jest okres przedawnienia roszczeń materialnych ze stosunku pracy wynikający wprost z przepisów kodeksu pracy. Pracownik od 4 lat posiada już orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, a więc prawo do dodatkowego urlopu w wymiarze 10 dni za jeden rok jest już przedawnione. W przypadku dochodzenia przez pracownika tego roszczenia przed sądem pracy należy podnieść zarzut przedawnienia. Co do nieprzedawnionej części urlop brak jest również podstaw do obliczenia oraz wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop, ponieważ stosunek pracy trwa nadal, a więc nie uległ on rozwiązaniu ani wygaśnięciu. Pracodawca nie może także wyciągnąć od pracownika negatywnych konsekwencji za nieprzedstawienie wcześniej orzeczenia, dlatego że to pracownik jest dysponentem swoich danych o zdrowiu i to on podejmuje decyzję w materii tego czy ujawnia swoją niepełnosprawność, komu i kiedy. Ponadto na pracodawcy będzie ciążył także obowiązek skierowania pracownika na badania okresowe do medycyny pracy z uwagi na powzięcie informacji o niepełnosprawności, co może mieć wpływ na orzeczenie o zdolności i dalsze dopuszczanie pracownika do pracy.
Pozdrawiam, Karolina Niedzielska
