Potrącenia z umów cywilnoprawnych

Z uwagi na to, że umowy cywilnoprawne są bardzo popularną formą wykonywania pracy, chociaż nie zawsze są korzystne. Często stanowią jedyne źródło utrzymania osoby pracującej i jej rodziny. W związku z tymi problemami od dłuższego czasu postulowano, aby objąć ochroną przed potrąceniami dochodów z umów cywilnoprawnych. Tym samym pojawiły się jakiś czas temu nowe przepisy na gruncie kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 833 §2 (1) przepisy art.87 i art.87 (1) Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. W rozumieniu tego przepisu świadczeniami powtarzającymi są dochody z umów cywilnoprawnych, w szczególności umów zlecenia. 

Dochody z umowy zlecenia są chronione tak samo jak wynagrodzenie za prace ze stosunku pracy, o ile zostaną spełnione łącznie dwa warunki : 

1. Powtarzalność świadczenia, czyli jej charakter periodyczny, 
2. Celem dochodu jest zapewnienie utrzymania lub/i stanowią jedyne źródło dochodu.

Przytoczony przepis pozwala stwierdzić, że ochronie przed egzekucją podlegają te świadczenia powtarzające się, których celem jest zapewnienie utrzymania, i w zakresie, jaki z założenia ma zapewniać dłużnikowi minimum egzystencji. Poza tym dyspozycją omawianego przepisu objęte są przysługujące pracownikowi świadczenia powtarzające się.

Wątpliwości pojawiają się w zakresie uprawnień zleceniodawcy co do weryfikacji tego czy wynagrodzenie ze zlecenia jest jedynym źródłem utrzymania. Zleceniodawca pobiera oświadczenie od zleceniobiorcy w celu prawidłowego ustalenia tytułu do ubezpieczeń społecznych i zasad zgłoszenia. Jednakże to oświadczenie nie przedstawia wszystkich źródeł utrzymania, np. Nie są wykazywane dochody z najmu, dzierżawy, dożywocia. Tym samym to na zleceniobiorcy niejako ciąży obowiązek udowodnienia, że dochód ze zlecenia jest jedynym źródłem utrzymania. Może on się zwrócić bezpośrednio do komornika w celu ustalenia zasad dokonywania potrącenia. Tym samym komornik powinien poinformować zleceniodawcę  pisemną informacje o tym, że dochód z tytułu umowy zlecenia spełnia przesłanki określone w art. 833 § 2 (1) kpc, a tym samym potrącenia będą dokonywane zgodnie z  ochroną wynikająca z przepisów kodeksu pracy. W przypadku braku informacji zleceniodawca nie może stosować do wynagrodzenia zleceniobiorcy ochrony przed potrąceniami określonej w kodeksie pracy, w szczególności pamiętając, że komornik za niedokonywanie potrąceń we właściwej wysokości może nałożyć karę grzywny do 5 tys. zł.
W przypadku bezspornego ustalenia, że dochód ze stosunku zlecenia będzie podlegał ochronie przed potrąceniami stosujemy wskaźniki ochronne z kodeksu pracy, tj. maksymalną dopuszczalną kwotę potrąceń oraz kwotę wolną od potrąceń. Pomimo tego, że umowy cywilnoprawne winny być rozliczane stawką godzinową Ministerstwo Sprawiedliwości zajęło stanowisko, że kwota wolna od potrąceń jest taka sama jak w przypadku stosunku pracy, tj. 100 % finalnego wynagrodzenia w roku 2021 jest to 2800 zł brutto. 

Nie mniej jednak ustalenie kwoty wolnej od potrącenia będzie wyglądało odmiennie niż przy umówię o prace. Ustalenie kwoty wolnej dla zleceniobiorcy zależy od nominalnego czasu pracy w danym miesiącu oraz liczby godzin przepracowanej przez zleceniobiorcę w danym miesiącu. Iloraz tychże godzin mnożymy przez stawkę minimalnego wynagrodzenia w danym roku. 

Natomiast w przypadku, gdy pracownik zawiera umowę zlecenie lub umowę o dzieło z własnym pracodawcą, w takim wypadku zgodnie z art. 835 kpc, podstawę obliczenia stanowi suma wszystkich dochodów. Tym samym suma dochodu ze stosunku pracy i umowy cywilnoprawnej będzie stanowiła podstawę dokonania potrącenia po odliczeniu składek, zaliczki na podatek dochody i wpłat PPK. W takim wypadku komornik zajmuje jedynie wynagrodzenie za pracę, nie musi przesyłać zajęcia innej wierzytelności. Inaczej mówiąc, zajęcie wynagrodzenia za pracę dotyczy zarówno tego wynagrodzenia, jak i za zlecenie. Wynika to z faktu, że zgodnie z art. 881 § 2 w zw. z art. 895 i następne kpc pojęcie wynagrodzenia za pracę rozumiane jest dosyć szeroko. W tym wypadu obejmuje ono wynagrodzenie i wszystkie jego periodyczne i okazjonalne składniki oraz dochód ze zlecenia z własnym pracodawcą. Jednak należy pamietać, że również do tego zlecenia stosujemy normę art. 833 § 2 (1) kpc, a więc jeśli zlecenie jest jednorazowe dla pracownika będzie podlegało zajęciu w całości. 

Pamiętać należy, że jeśli umowa zlecenie nie jest periodyczna, np. jest sporadyczna lub nie stanowi jedynego źródeł dochodu należy potracić całość wynagrodzenia i przekazać do komornika. Jeśli zleceniobiorca nie zgadza się z takim postępowanie zleceniodawcy powinien zaskarżyć czynności komornika do właściwego miejscowo Sądu Rejonowego. 

Przykład:

Zleceniobiorca, którego periodyczny dochód z umowy zlecenia  jest jedynym źródłem utrzymania podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, z jego umowy są liczone podstawowe koszty 20 %, I próg podatkowy, nie jest uczestnikiem PPK, nie stosujemy PIT 0.  Komornik zajął inną wierzytelność z uwagi na zadłużenie w spłacie kredytu konsumenckiego (świadczenie niealimentacyjne), w zajęciu komornik określił, że należy dokonać potrącenia zgodnie z treścią art. 87 i 87 (1) kodeksu pracy. Zleceniobiorca złożył oświadczenie, z którego wynika, że przepracował 108 h, zaś nominalny cza pracy w tym miesiącu wynosił 168 h.  Za przepracowany czas zostało obliczone wynagrodzenie netto 2484 zł (PDP). 

	Obliczenia	Wynik
Podstawa dokonania potrącenia	–	2484
Maksymalna dopuszczalna kwota dokonania potrącenia	1/2 x 2484	1242
Kwota wolna od potrąceń brutto	108/168= 0, 64  2800 x 0,64 = 1792	1792
Kwota wolna od potrąceń netto	sus 1792 x 13,71 % = 245,68 Skł. zdr. 1546,32 x 9 %= 139,17 Skł. zdr. 1546,32 x 7,75 %= 119,84 Kup (1792 – 245,68) x 20 % = 309,26 Podst. opod. 1792 – 245,68 – 309,26 = 1237 Zaliczka (1237 x 17%) – 119,84 = 90 1792 – 245,68 – 139,17 – 90 = 1317,15	1317,15
Faktyczna możliwa kwota dokonania potrącenia	2484-1317,15 =1166,85 1242 > 1166,85	1166,85
Potrącenie	2484-1166,85	1317,15

Przykład:

Zleceniobiorca, którego periodyczny dochód z umowy zlecenia  jest jedynym źródłem utrzymania podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, z jego umowy są liczone autorskie koszty 50 %, I próg podatkowy, nie jest uczestnikiem PPK, nie stosujemy PIT 0.  Komornik zajął inną wierzytelność na poczet zaległych alimentów, w zajęciu komornik określił, że należy dokonać potrącenia zgodnie z treścią art. 87 i 87 (1) kodeksu pracy. Zleceniobiorca złożył oświadczenie, z którego wynika, że przepracował 113 h, zaś nominalny cza pracy w tym miesiącu wynosił 176 h.  Za przepracowany czas zostało obliczone wynagrodzenie netto 2484 zł (PDP). 

	Obliczenia	Wynik
Podstawa dokonania potrącenia	–	2484
Maksymalna dopuszczalna kwota dokonania potrącenia	3/5 x 2484	1490,40
Kwota wolna od potrąceń brutto/netto	Brak
Faktyczna możliwa kwota dokonania potrącenia	MDKP	1490,40
Potrącenie	2484-1490,40	993,60

Analogiczne zasady obowiązują na gruncie potrąceń z tytułu egzekucji administracyjnej: art. 9 § 2  ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1427 z późn. zm.).

Karolina Niedzielska