Niniejszy wpis powstał w oparciu o treść mojej kolejnej książki Zatrudnianie i zwalnianie pracowników. W dalszym ciągu pracuję nad książka, więc nie wiem kiedy ona zostanie wydana.
W ramach art. 42 § 4 kp pracodawca może pracownikowi powierzyć wykonywanie inne pracy niż ta, która wynika z zawartej umowy o pracę. Powierzenie takiej pracy może nastąpić wyłącznie w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy oraz na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym. W takim wypadku nie ma potrzeby dokonywania wypowiedzenia dotychczasowych warunków pracy i płacy. Jednak powierzenie innej pracy nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia oraz musi odpowiadać kwalifikacją pracownika.
W przypadku powyższej instytucji mamy do czynienia z wydaniem przez pracodawcę polecenia służbowego a nie złożeniem przez niego oświadczenia woli, które zmierza do stałej zmiany warunków pracy i płacy jak to jest w przypadku porozumienia lub wypowiedzenia zmieniającego (Wyrok SN z 18.09.2014 r., III PK 138/13, LEX nr 1504877). Od czasowego powierzenia wykonywania innej pracy pracownikowi nie przysługuje odwołanie do sądu. Jednak w przypadku, gdy powierzenie jest niezgodne z prawem może odmówić jego wykonania.
Kodeks pracy nie definiuje pojęcia uzasadnione potrzeby, a więc pojęcie to jest otwarte i każdorazowo potrzeba może być badana w celu sprawdzenia czy zachodzą ustawowe przesłanki do powierzenia pracownikowi innej pracy z pominięciem zasad dotyczących zmiany warunków pracy i płacy. Uzasadnionymi potrzebami pracodawcy będą potrzeby związane z funkcjonowaniem zakładu pracy oraz organizacją procesu pracy. Mogą one występować w przypadku okresowych zwiększeń zadań lub różnego rodzaju absencji pracowników (Pismo z dnia 7.01.2010 r., wydane przez: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, SPS-023-13051/09, Stanowisko MPiPS w sprawie możliwości nadużywania przez pracodawców art. 42 § 4 Kodeksu pracy, www.sejm.gov.pl. https://sip.lex.pl/#/guideline/184577538/sps-023-13051-09-stanowisko-m-pi-ps-w-sprawie-mozliwosci-naduzywania-przez-pracodawcow-art-42-4…?cm=URELATIONS, dostęp: 2.04.2022 r.).
Kolejną przesłanką do czasowego powierzenia innej pracy pracownikowi jest okoliczność, że praca będzie odpowiadała kwalifikacjom pracownika. Tym samym nie może być to praca poniżej jego kwalifikacji lub wykraczającą poza jego kwalifikacje. Jak słusznie zauważył SN w wyroku z dnia 8 maja 1997 r. (I PKN 131/97, OSNAPiUS 1998 nr 6 poz. 178, OSP 1998 z. 6 poz. 120 z aprobującą glosą U. Jackowiak) powierzenie pracownikowi (technik chemik) pracy nie wymagającej żadnych kwalifikacji zawodowych (sprzątanie) w okresie biegnącego wypowiedzenia warunków pracy i płacy stanowi naruszenie omawianego przepisu. Co ważne dla pracowników Sąd Najwyższy zauważył także, że odmowa wykonania powierzonej pracy poniżej kwalifikacji nie uzasadnia dokonania przez pracodawcę rozwiązania umowy o pracę z winy pracownika wskutek ciężkiego naruszenia przez niego podstawowych obowiązków pracowników (także wyrok SN z 18.11.1999 r., I PKN 370/99, OSNP 2001, nr 7, poz. 225). Idąc o krok dalej można pokusić się jeszcze o stwierdzenie, że nadużywanie przez pracodawcę instytucji opisanej w art. 42 § 4 kp i notoryczne, choć w granicach czasowych przepisu, powierzenie pracy poniżej lub powyżej kwalifikacji może nosić za sobą znamiona mobbingu, oczywiście o ile zostaną spełnione kumulatywnie przesłanki określone w art. 94 (3) § 2 kp. Ponadto powierzenie wykonywania innej pracy poniżej kwalifikacji pracownika może stanowić naruszenie przez pracodawcę obowiązku wynikającego z art. 11 (1) kp, tj. Obowiązku poszanowania godności pracownika oraz stanowić przesłankę do zaktualizowania się prawa pracownika do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy na podstawie art. 55 § 1 (1) kp (zob. wyrok SN z 21.02.2008 r., II PK 171/07, OSNP 2009, nr 9-10, poz. 118).
Jak zauważył SN istnieje możliwość powierzenia wykonywania innej pracy przez łączny okres 6 miesięcy. Taka sytuacja będzie zachowała na przełomie lat kalendarzowych. A więc pracodawca będzie mógł powierzyć wykonywanie innej pracy na okres 3 miesięcy pod koniec jednego roku kalendarzowego i kolejnych 3 miesięcy na początek kolejnego roku kalendarzowego (wyrok SN z 3.09.2019 r., I PK 105/18, LEX nr 3071597).
Na gruncie kodeksu pracy nie ma żadnych zakazów i grup chronionych pracowników, którym nie można powierzyć czasowego wykonywania pracy. Tym samym nie będziemy tutaj stosować ochrony, np. wynikającej z art. 39 kp.
Może zdarzyć się tak, że czasowe powierzenie wykonywania innej pracy będzie wiązało się z wykonaniem przez pracownika lekarskich badań okresowych z uwagi na zmianę czynników ryzyka, na które będzie wyeksponowany pracownik w trakcie tej pracy. Tym samym pracodawca dopóki pracownik nie przedstawi aktualnego lekarskiego nie będzie mógł go dopuścić do świadczenia pracy.
Pozdrawiam, Karolina Niedzielska
