Podstawa wymiaru składek osoby przebywającej na urlopie wychowawczym

Chociaż urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym, przebywające na nim osoby podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, o ile nie posiadają prawa do emerytury lub renty albo innego tytułu do ubezpieczeń społecznych. Należy pamiętać, że pracownik przebywający na urlopie wychowawczym ma bezwzględny obowiązek każdorazowego poinformowania pracodawcy o tym, że ma inny tytuł do ubezpieczeń społecznych – np. podjął pracę na podstawie umowy pracę, umowy-zlecenia lub rozpoczął działalność gospodarczą. W takim przypadku zostaje on objęty ubezpieczeniem społecznym z tego drugiego tytułu.

            Bardzo często w przypadku urlopu wychowawczego pojawia się wątpliwość, czy pracownik może pracować w pełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego urlopu lub w innym podmiocie. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że urlop wychowawczy ma charakter celowościowy. Celem jest sprawowanie osobistej opieki na dzieckiem lub dziećmi, na które jest on udzielony ( Por. wyrok NSA z dnia 25 marca 2011 r., I OSK 2066/10, LEX nr 1079748). W wielu opracowaniach można spotkać stanowisko, że praca na pełny etat u innego pracodawcy stanowi podstawę do odwołania z urlopu wychowawczego wskutek stwierdzenia zaprzestania sprawowania osobistej opieki na dzieckiem (Zob.: http://www.urlopywychowawcze.pl/artykul,9183,praca-na-pelny-etat-wyklucza-urlop-wychowawczy.html,https://www.prawo-pracy.pl/urlop_wychowawczy_a_praca_na_pelen_etat_u_innego_pracodawcy-p-828.html, dostęp: 15.03.2021 r.). Jak słusznie jednak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim (Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 21 maja 2014 r., II SA/Go 311/14, LEX nr 1485741), fakt korzystania przez dziecko z opieki dziennej w placówce szkolno-wychowawczej, takiej jak żłobek czy też przedszkole, nie może stanowić bezpośredniej podstawy do odmowy przyznania tego świadczenia (Stan faktyczny omówiony w wyroku dotyczył dodatku na gruncie prawa do świadczeń rodzinnych. Niemniej interpretuje on pojęcie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem). W takiej sytuacji niezbędnym jest wykazanie, iż uniemożliwia to sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem nie oznacza, że kontakt z dzieckiem musi być ciągły, nieprzerwany, że sprawująca taką opiekę osoba nie może zostać zastąpiona w wykonywaniu czynności opiekuńczych przez domowników czy inne osoby przez krótsze okresy. Sprawowania opieki osobiście nie można utożsamiać z 24-godzinnym i nieprzerwanym przebywaniem z dzieckiem, w przepisie art. 10 ust. 5 pkt 3 czy pkt 4 uśr ustawodawca bowiem ewidentnie przewiduje możliwość przerwy w sprawowaniu bezpośredniej i osobistej opieki, nie pozbawiając sprawowanej przez takiego opiekuna opieki szczególnego charakteru wynikającego z przeznaczenia urlopu wychowawczego.

Przytoczona teza wyroku została wydana na gruncie art. 10 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z tym przepisem dodatek w wysokości 400 zł z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres:

1) 24 miesięcy kalendarzowych;

2) 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu;

3) 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.

            Mając powyższy wyrok na uwadze, można zastanowić się nad tym, czy podjęcie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy będzie stanowiło przeszkodę w sprawowaniu osobistej opieki. Uważam, że jeśli okoliczności wskazują, iż dziecko pracownika na urlopie wychowawczym codziennie korzysta ze żłobka lub przedszkola przez 8 h dziennie, a w tym czasie on sam pracuje i opiekę sprawuje po odbiorze dziecka z placówki oświatowej, to brak jest podstaw do odwołania z urlopu wychowawczego. W doktrynie wyraża się jednak pogląd, że co do zasady pracownik nie może być zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy ( M. Włodarczyk [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 114–304(5)…, s. 1369. M. Latos-Miłkowska [w:] Kodeks pracy. Komentarz, wyd. VII, red. L. Florek, Warszawa 2017, s. 1106), albowiem w takim przypadku cel urlopu wychowawczego traci na znaczeniu. Z tym poglądem należy się zgodzić, chociaż warto każdorazowo zbadać indywidualną sytuację pracownika.

            Podstawą wymiaru składek dla osób przebywających na urlopach wychowawczych jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy. Jednakże wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe nie może być niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia przewidzianego w danym roku kalendarzowym oraz nie może przekraczać 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe (Art. 18 ust. 5 b i ust. 14 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Na pracodawcy ciąży obowiązek przekazywania raportów rozliczeniowych, natomiast składki są finansowane w całości z budżetu państwa ( Art. 16 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

            Należy złożyć deklaracje ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 12 11 XX oraz ZUS RSA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 XX z kodem przerwy 121.

Podstawa wymiaru składki emerytalno-rentowej w 2025 r.
	Styczeń- grudzień
Maksymalna podstawa	60% × 8673,00 zł = 5203,80 zł
Minimalna podstawa	75% × 4666 zł = 3499,50 zł

            Natomiast w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego sytuacja osób przebywających na urlopie wychowawczym jest odmienna niż pobierających zasiłki macierzyński. Podstawą wymiaru tejże składki jest wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego, którego wysokość od kilku lat jest niezmienna.

Podstawa wymiaru składki zdrowotnej w 2025 r.
Specjalny zasiłek opiekuńczy	620 zł

            Osoby przebywające na urlopie wychowawczym nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. W przypadku powstania niezdolności do pracy w trakcie urlopu wychowawczego nie przysługuje prawo do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego, a okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy nie wlicza się do okresu zasiłkowego.