Ochrona przedemerytalna – zasady ogólne
Osobie, której brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku, nie można wypowiedzieć umowy o pracę.
Ochrona jest niezależna od rodzaju umowy o pracę, a więc dotyczy także umowy zawartej na czas określony, nawet gdy zawarto ją przed rozpoczęciem okresu ochronnego (Wyrok SN z dnia 18 grudnia 2014 r., II PK 50/14, OSNP 2016, nr 7, poz. 86).
Wypowiedzenie jest zgodne z prawem wtedy, kiedy pracodawca dokonał wypowiedzenia w okresie, gdy pracownik nie podlegał jeszcze pod okres ochronny, a wiek przedemerytalny osiągnął w trakcie biegu wypowiedzenia (Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 1999 r., I PKN 643/98, OSNP 2000, nr 11, poz. 418).
Poprzez wiek emerytalny należy rozumieć powszechny wiek emerytalny stypizowany w przepisach emerytalnych, a więc dla kobiet wynoszący 60 lat, dla mężczyzn zaś – 65. Jednakże pogląd ten został uznany za zbyt wąski i z biegiem czasu oraz na podstawie wydawanych orzeczeń sądowych poszerzono go o pracowników, którzy na mocy przepisów szczególnych są uprawnieni do emerytur wcześniejszych, np. emerytur pomostowych (Wyrok SN z dnia 28 marca 2002 r., I PKN 141/01, OSNP 2004, nr 5, poz. 86).
Ochrona ta nie obejmuje likwidacji lub ogłoszenia upadłości pracodawcy, rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron oraz na podstawie art. 52 i 53 kp. Ochrona ta nie dotyczy także rozwiązania umowy o pracę wskutek upływu czasu, na który ją zawarto. Umowa może zakończyć się w okresie ochronnym. Pracodawca nie ma obowiązku w takim przypadku zawierania kolejnej umowy o pracę z pracownikiem w wieku przedemerytalnym.
Uchwała SN
Sąd Rejonowy w Bytomiu rozpoznając sprawę Powoda, gdzie pozwany pracodawca wypowiedział umowę pracownikowi w marcu 2023 r. z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Przyczyną wypowiedzenia była zmniejszona ilość zamówień. Powód w dniu 22 czerwca 2026 roku ukończy powszechny wiek emerytalny. Powód podniósł, że wraz z upływem okresu wypowiedzenia był już w okresie ochrony przedemerytalnej.
Sąd I instancji uznał powództwo i zasądził na jego rzecz 21 103,74 zł odszkodowania. Po złożonej apelacji Sąd Okręgowy w Katowicach skierował pytanie prawne do Sądu Najwyższego.
Sąd Najwyższy postanowił przedstawić poszerzonemu składowi Sądu pytanie: „Czy zakaz wypowiedzenia z art. 39 k.p. dotyczy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony także wówczas, gdy umowę zawarto na okres, który upływa przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego?” (https://www.sn.pl/sprawy/SitePages/Zagadnienia_prawne_SN.aspx?ItemSID=1974-301f4741-66aa-4980-b9fa-873e90506a11&ListName=Zagadnienia_prawne&Rok=2024).
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia przekazującego powiększonemu składowi SN rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego wskazał, że w orzecznictwie sądowym istnieje niejednolita linia orzecznicza, co do zasady jest ona propracownicza, jednak w tej materii zapadają różne orzeczenia sądowe. Dlatego też pojawiła się konieczność ujednolicenia wykładni art. 39 kp.
W uzasadnieniu postanowienia SN wskazał także: „ustawodawca w sposób rozważny objął szczególną ochroną pracowników w wieku przedemerytalnym, którym z racji na wiek stara się zagwarantować dogodne warunki oczekiwania na uzyskanie praw do emerytury. Ostatnie 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego wyróżniają się jako najbardziej wrażliwy okres zatrudnienia każdego pracownika. Znajduje to uzasadnienie zarówno w kondycji fizycznej wyrażającej się spadkiem sił i kondycji psychicznej takiego pracownika, osłabienia motywacji do podejmowania nowych wyzwań zawodowych, jak również w kondycji rynku pracy, stawianiem na rozwój młodych kadr, zapotrzebowaniem na specyficzne umiejętności odnoszone m.in. do szybkiej adaptacji do współczesnej dynamiki rozwoju gospodarczego, zwłaszcza postępu technologicznego. Należy podzielić pogląd wyrażony w literaturze przedmiotu, że ustawodawca bierze pod uwagę z jednej strony zagrożenie utraty miejsc pracy przez osoby w zaawansowanym wieku, ze względu na zmniejszoną z różnych powodów ich przydatność dla pracodawcy m.in. niższą skłonność do mobilności zawodowej, dezaktualizację kwalifikacji zawodowych. Z drugiej strony, utrata zatrudnienia oznacza niezwykle trudną sytuację na rynku pracy. Ludzie starsi (poczynając już od 50 roku życia, a więc tym bardziej osoby w wieku przedemerytalnym) są traktowani jako grupa szczególnie zagrożona bezrobociem. Stabilizacja stosunku pracy osób w wieku przedemerytalnym ma zatem – w zamyśle ustawodawcy – prowadzić do urealnienia możliwości przejścia na emeryturę (Z. Góral (w:) Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1-113, wyd. 5, red. naukowa K.W. Baran, Warszawa 2020, uwagi do art. 39 k.p.)”.
„Sąd Najwyższy podkreśla, że powinno przeważyć stanowisko, które uwzględnia konstatacje, że niewątpliwie podstawową wartością chronioną jest wolność pracy, gdyż jest ona „prawniczą emanacją wolności od wykluczenia społecznego” (A. Sobczyk, Wolność pracy i władza, Warszawa 2015, s. 298). Art.67 ust. 1 Konstytucji RP wyraża jedno z praw socjalnych – prawo do zabezpieczenia społecznego, stanowiąc, że obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Wartością chronioną powinna być zarazem wolność pracodawcy, wolność wyboru przez niego działalności gospodarczej oraz swoboda w doborze pracowników.”
Sąd Najwyższy w składzie siedmioosobowym podjął uchwałę z dnia 30 września 2025 r., w. której stwierdził:
Wynikający z art. 39 Kodeksu pracy zakaz wypowiedzenia umowy o pracę dotyczy także umowy zawartej na czas określony, w tym także takiej, której okres obowiązywania upływa przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego.
Pozdrawiam, Karolina Niedzielska
