Badania sanitarno – epidemiologiczne nauczycieli

Tematykę badań sanitarno – epidemiologicznych reguluje ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 924 z późn. zm.).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 tejże ustawy obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym, określonym na podstawie art. 10 ust. 2 pkt 2 (Przepis zawiera delegacje ustawową do wydania rozporządzenia, które miało określać rodzaje obowiązkowych badań sanitarno-epidemiologicznych oraz terminy przeprowadzania tych badań, rozporządzenie te nie zostało nigdy wydane), podlegają:

1) podejrzani o zakażenie lub chorobę zakaźną;

2) noworodki, niemowlęta i kobiety w ciąży, podejrzane o zakażenie lub chorobę

zakaźną mogącą się szerzyć z matki na płód lub dziecko;

3) nosiciele, ozdrowieńcy oraz osoby, które były narażone na zakażenie przez

styczność z osobami zakażonymi, chorymi lub materiałem zakaźnym;

4) uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby

zakaźnej na inne osoby;

5) osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje

możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nieposiadające aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

Na obowiązkowe badania sanitarno-epidemiologiczne kieruje – osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 5 – pracodawca albo zlecający wykonanie prac. Zatrudniając nowego nauczyciela nie ma podstawy prawnej, aby analogicznie jak do art. 91 c ust. 1 KN w zw. z art. 229 § 1 (1) kp, przejąć badania sanitarno – epidemiologiczne wykonane przez poprzednia szkołę, także w przypadku zatrudnienia równoległego. Obowiązek przeprowadzenia badań występuje w związku z zatrudnieniem nauczyciela u danego pracodawcy i każdy dyrektor szkoły, niezależnie od innego pracodawcy kieruje na badania.

Z uwagi na brak przepisów wykonawczych pojawia się kluczowe i bardzo newralgiczne pytanie kto powinien przejść badania sanitarno – epidemiologiczne? Bardzo powszechnym stanowiskiem w tej materii jest to, że każdy pracownik mający kontakt z żywnością powinien posiadać aktualne badania sanitarne (art. 59 ust. 2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, Dz. U. z 2022 r. poz. 2132). Jednak należy zwrócić uwagę na postanowienia ustawowe. Ustawodawca posłużył się otwartym i niedookreślonym pojęciem: „(…) osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby”. W związku z tym dyrektorzy placówek oświatowych mogą interpretować ten obowiązek odmiennie. Z praktyki wynika, że w niektórych szkołach wszyscy nauczyciele, a nawet obsługa są kierowani na badania sanitarno – epidemiologiczne. W innych zaś tylko i wyłącznie, a gdzie indziej dominuje stanowisko, że tym badaniom podlegają jedynie nauczyciele przedszkoli i klas 1-3, ponieważ mają kontakt z żywnością. W tym zakresie warto sięgnąć do przepisów poprzedniego rozporządzenia, gdzie znajdował się katalog osób, które winny obowiązkowo zostać przebadane i legitymować się aktualnymi badaniami sanitarnymi / książeczką sanitarną. W przepisach tych wymienione były prace na stanowiskach związanych z ciągłym kontaktem z ludźmi, stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową zakażenia na inne osoby, niezależnie od rodzaju wykonywanych czynności zawodowych, wykonywane przez osoby zatrudnione w przedszkolach, szkołach i uczelniach wszystkich typów i profili, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych, ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych. Posiłkując się uprzednio obowiązującymi przepisami zasadnym będzie skierowanie przed rozpoczęciem pracy na badania nauczycieli, osoby z obsługi i administracji, np. sekretarz szkoły, kierownik administracyjno – gospodarczy, woźny, osoba sprzątająca. Skierowania nie wymagaliby pracownicy placówki oświatowej, którzy nie mają kontaktu z uczniami oraz nie obsługują interesantów, np. główny księgowy, specjalista ds. kadr. Podsumowując można wskazać, że nie sam kontakt z żywnością będzie warunkować konieczność przeprowadzenia badań, a kontakt z innymi ludźmi i zagrożenie przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby w różny sposób, np. drogą kropelkową.

Badania lekarskie przeprowadzają lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. z 2022 r. poz. 2527), lub lekarze wykonujący zadania służby medycyny pracy, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 437).

Przepisy nie przewidują powszechnie obowiązujących wzorów skierowania oraz orzeczenia. Oba te dokumenty, w związku z wykonywaniem ich przed nawiązaniem stosunku pracy przechowujemy w części A akt osobowych.

Przykładowe skierowanie:

…………………………..                                                          …………………. Oznaczenie zakładu pracy                                                           miejscowość i data   Skierowanie na badania dla celów sanitarno – epidemiologicznych   Działając na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 924 z późn. zm.), kieruję na badania lekarskie: Pana/Panią……………………………………………………………………………………………………………….., Data urodzenia/ nr PESEL* …………………………………………………………………………………………………….., zamieszkałego/zamieszkałą ……………………………………………………………………………………, zatrudnionego/zatrudnioną lub podejmującego/podejmującą pracę na stanowisku lub stanowiskach:*                                                                                …………………………………………………………………………………………………………………………………………. Charakterystyka prac na ww. stanowisku, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby:   …………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………                                                                                                                                                                 ……………………………………                     (podpis i pieczątka osoby kierującej)             * Niewłaściwe skreślić * W przypadku osoby ubiegającej się o zatrudnienie należy podać datę urodzenia.

Lekarze wydają oraz przekazują osobie badanej oraz pracodawcy albo osobie zlecającej wykonanie prac orzeczenie lekarskie:

1) o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby;

2) o czasowych lub trwałych przeciwwskazaniach do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

Lekarze wpisują treść orzeczenia lekarskiego do karty badań do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Koszty badań sanitarno-epidemiologicznych wykonywanych u osób są finansowane przez pracodawcę lub zlecającego wykonanie prac (także art. 229 § 6 kp).

Przepisy nie przewidują jak często należy przeprowadzać terminy badań sanitarno – epidemiologicznych. Nierzadko zdarza się, że lekarze nie określają także w wydanym zaświadczeniu terminu kolejnego badania. W przypadku określenia terminu ważności badań, po jego upływie dyrektor szkoły ponownie powinien skierować nauczyciela na badania, niezależnie także od ważności badań profilaktycznych.

Badania czy książeczka?

Poprzednio obowiązująca ustawa, czyli ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384, z późn. zm.), zawierała delegację ustawową na podstawie, której wydano Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2006 r. w sprawie badań do celów sanitarno-epidemiologicznych (Dz.U. 2006 nr 25 poz. 191). Przepisy rozporządzenia przewidywały wydawanie książeczek zdrowia dla celów sanitarno – epidemiologicznych. Jednak oba akty już nie obowiązują, albowiem utraciły moc w związku z wejściem w życie ustawy z 2008 r., która nie zawiera już odpowiednich postanowień dotyczących książeczek, a jak już wspomniałam rzeczonego aktu wykonawczego, o którym mowa w art. 10 ust. 2 pkt 2 nie wydano, co z tym idzie nie wydaje się książeczek sanepidowskich, brak jest ku temu podstawy prawnej.

Jednak dokument ten nadal pozostaje w obiegu i jest nierzadko przedstawiany przez pracowników, w tym także przez nauczycieli. W związku z czym pojawia się pytanie i wątpliwość dotycząca tego, czy można przyjąć książeczkę zamiast wykonywać badania, o których moa w art. z art. 6 ust. 1 pkt 5 obowiązującej ustawy? Czy książeczki sanepidowskie mają moc wiążącą?

W związku z uchyleniem podstaw prawnych obowiązywania książeczek sanepidowskich skutkuje tym, że utraciły one swoją aktualność. Posiadanie takiej nieaktualnej książeczki w żadnym wypadku nie zwalnia z obowiązku odbywania takich badań przez osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy których wykonywaniu istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.