Badania wstępne przed zawarciem przedwstępnej umowy o pracę

Odkąd prowadzę szkolenia i kursy kadrowo – palcowe, czyli już od ładnych paru lat, zawsze dużym zainteresowaniem cieszy się tematyka przedwstępnej umowy o pracę i nierzadko pojawiają się pytania czy można zawrzeć najpierw te umowę, a dopiero potem rozpocząć całą procedurę zatrudnienia nowego pracownika?

Odpowiedź na to pytanie jest przecząca? Dlaczego? Już oczywiście tłumaczę 🙂

Przedwstępna umowa o pracę

Przyszły pracownik i pracodawca często mają wątpliwości co do tego, czy dojdzie pomiędzy nimi do zawarcia stosunku pracy. Przyszły pracownik nierzadko obawia się, czy jeśli zwolni się z dotychczasowej pracy, to nowy pracodawca będzie na niego czekać. Nie da się ukryć, że takie obawy są jak najbardziej uzasadnione. Obecnie ludzie mają problem z lojalnością kontaktową w trakcie trwania jakiejkolwiek umowy, np. umowy przedwstępnej sprzedaży nieruchomości za kilka milionów złotych. Dlatego nie dziwię się, że pracownicy chcą uzyskać jakieś zapewnienie zatrudnienia w przyszłości, aby nie zostać z niczym. Natomiast przyszły pracodawca zazwyczaj obawia się wcześniejszego zamknięcia kosztownej rekrutacji i następnej rezygnacji potencjalnego kandydata z pracy, co będzie kumulowało koszty po jego stronie. Tym samym pojawia się potrzeba zawarcia umowy przedwstępnej, ponieważ strony przyszłej umowy przyrzeczonej nie są jeszcze gotowe jej zawrzeć wskutek przeszkód natury faktycznej lub prawnej (Por. G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2022, art. 389, https://sip.lex.pl/#/commentary/587858158/679697/ciszewski-jerzy-red-nazaruk-piotr-red-kodeks-cywilny-komentarz-aktualizowany?cm=URELATIONS, dostęp: 22.03.2022 r.). Takimi przeszkodami będą np. długi okres wypowiedzenia, przebywanie poza granicami kraju, obowiązywanie zakazu konkurencji (zakaz konkurencji nie obejmuje czynienia przygotowań do wejścia w nowy stosunek pracy i zawierania w tym zakresie przedwstępnej umowy o pracę lub listu intencyjnego). Przedwstępne umowy o pracę cieszą się coraz większą popularnością w obrocie prawnym. Interesują się nimi zarówno przyszli pracodawcy, jak i pracownicy (J. Masłowski, Umowa przedwstępna na gruncie prawa pracy, ABC, https://sip.lex.pl/#/publication/469846709/maslowski-jaroslaw-umowa-przedwstepna-na-gruncie-prawa-pracy?keyword=przedwst%C4%99pna%20umowa%20o%20prac%C4%99&cm=SREST, dostęp: 25.03.2022 r.).

Przykład: 

Przyszły pracownik zawarł przedwstępną umowę o pracę z przyszłym pracodawcą, ponieważ nie mógł zawrzeć umowy o pracę z uwagi na przeszkodę natury faktycznej, tj. z powodu pobytu na stypendium naukowym w Chinach. 

Przykład: 

Przyszły pracownik zawarł przedwstępną umowę o pracę z przyszłym pracodawcą, ponieważ nie mógł zawrzeć umowy o pracę z uwagi na przeszkodę natury prawnej, tj. w trakcie biegu wypowiedzenia nie został zwolniony ze świadczenia pracy, nie otrzymał urlopu bezpłatnego i wykorzystał już urlop wypoczynkowy. 

Bardzo długo zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie toczyła się żywa dyskusja nad tym, czy przyszłe strony stosunku pracy, przyszły pracownik i pracodawca mogą zawrzeć umowę przedwstępną. Dyskusja ta zrodziła się na gruncie braku regulacji zawartych w Kodeksie pracy, które taką możliwość by dopuszczały ( M. TomaszewskaStosunek pracy [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom I. Art. 1–113, wyd. V, red. K.W. Baran, Warszawa 2020, s. 287 i przytoczone tam orzeczenia sądowe). Umowę przedwstępną można zawrzeć wskutek treści art. 300 kp, który w sprawach nieuregulowanych odsyła do postanowień Kodeksu cywilnego, oczywiście jeśli zasady prawa pracy nie sprzeciwiają się temu. Umowa przedwstępna niejako pełni funkcję gwarancyjną, a więc przyszły pracodawca i pracownik pisemnie przyrzekają sobie, że w określonym terminie zawrą umowę o pracę określonego rodzaju i określonej treści. Zgodnie z art. 389 § 1 kc umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), ma określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej, czyli przyszłej umowy o pracę.

Elementy przedwstępnej umowy o pracę

Przepisy kodeksu cywilnego nie formułują żadnego katalogu elementów przedwstępnej umowy o pracę. Tym samym skoro umowa ta ma zabezpieczać interesy przyszłych stron stosunku pracy, winna ona określać elementy niezbędne do powstania przyszłego stosunku pracy. Przedwstępna umowa o pracę powinna zatem zawierać:

– strony umowy przyrzeczonej: dane pracownika i dane pracodawcy; 

– termin zawarcia umowy o pracę, przy czym nie określono konieczności wskazywania dnia rozpoczęcia pracy;

– rodzaj umowy o pracę;

– stanowisko i rodzaj pracy; 

– wymiar etatu;

– wynagrodzenie (Także J. Żołyński, Zawarcie przedwstępnej umowy o pracę, https://sip.lex.pl/#/procedure/1610616568, dostęp: 22.03.2022 r.). 

Powyżej wskazałam, że przedwstępna umowa o pracę powinna zawierać termin zawarcia umowy przyrzeczonej – umowy o pracę. Stoję na stanowisku, że element ten powinien zostać określony pomimo treści art. 389 § 2 kc z uwagi na nierówność stron stosunku pracy, jednak to pracodawca zawsze jest stroną silniejszą z uwagi na zaplecze techniczno-merytoryczne, które posiada, np. wykwalifikowaną kadrę HR, pracowników zajmujących się kadrami i płacami. Brak terminu może stanowić impuls do nadużyć ze strony przyszłego pracodawcy ( Por. wyrok SN z dnia 14 grudnia 1972 r., III CRN 331/72, OSPiKA 1973, nr 10, poz. 195; wyrok SN z dnia 6 lipca 1963 r., III CR 161/63, OSNC 1964, nr 7–8, poz. 152). Ponadto wprowadza brak pewności obrotu prawnego, szczególnie w zakresie terminu wymagalności. Zgodnie z ww. przepisem, jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie wyznaczono terminu zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia. 

W przypadku, gdy któraś ze stron uchylałaby się przed zawarciem przyrzeczonej umowy o pracę, musi liczyć się z konsekwencjami. Z art. 390 § 1 kc wynika, że jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania, ale nie mogą go wyłączyć.

Oprócz odszkodowania strona, która liczyła na zawarcie umowy o pracę, może przeciwko drugiej stronie wytoczyć powództwo o zawarcie przyrzeczonej umowy o pracę. Jest to spór dotyczący nawiązania stosunku pracy, a więc rozstrzygnięcie sprawy będzie należało do właściwości rzeczowej sądu pracy (sąd rejonowy – właściwy wydział pracy) (Postanowienie SN z dnia 2 października 1975 r., I PRN 21/75, OSPiKA 1976, nr 9).

Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Jeżeli sąd oddali żądanie zawarcia umowy przyrzeczonej, roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym orzeczenie stało się prawomocne (art. 390 § 3 kc).

Umowa przedwstępna jest umową wynikającą z regulacji przepisów Kodeksu cywilnego. Dlatego też w jej końcowych postanowieniach można znaleźć takie stwierdzenia, jak: 

– w sprawach nieuregulowanych stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego;

– zmiana umowy wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności;

– w razie sporu sądowego sądem miejscowo i rzeczowo właściwym będzie sąd zamieszkania przyszłego pracownika;

– umowę sporządzono w 2 jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

Tych stwierdzeń nie stosujemy w postanowieniach umów o pracę. 

Badania wstępne przed zawarciem przedwstępnej umowy o pracę

Tak jak wskazałam powyżej bardzo częstym pytaniem, które się pojawia jest to czy badania wstępne należy wykonać przed zawarciem przedwstępnej umowy o pracę? Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Dlaczego? W związku z analizą, którą poczyniłam w poprzednim podrozdziale strony, czyli przyszły pracownik i przyszły pracodawca powinni być w 100 % gotowe do zawarcia umowy przyrzeczonej. Praktycznie jedyną przesłanką, która jest niezbędna do zawarcia stosunku pracy leżącą po stronie kandydata do pracy – jest zdolność do jej świadczenia. Dlatego też nie powinno się zawierać umowy przedwstępnej przed wykonaniem badań.

Możliwość przejęcia badań od innego pracodawcy

W art. 229 § 1 (1) kodeksu pracy znaleźć możemy postanowienie dotyczące zwolnienia z obowiązku kierowania przez pracodawcę kandydata do pracy, albowiem zgodnie z przytoczonym przepisem nie podlegają badaniom osoby, które są przyjmowane u tego samego pracodawcy w przeciągu 30 dni (kalendarzowych) do pracy na to samo stanowisko lub stanowisko, na którym panują takie same warunki pracy od dnia rozwiązaniu lub wygaśnięcia stosunku pracy. W przypadku osób przyjmowanych do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni (kalendarzowych) po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi na podstawie przedłożonego skierowania na badania, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, to pracownik nie musi takich badań wykonywać i należy przyjąć dokumenty od poprzedniego pracodawcy. Z uwagi na fakt, że obecnie wymaganym dokumentem, który winien znajdować się w aktach osobowych, jest skierowanie na badania wstępne, okresowe lub kontrolne, pracodawca, przyjmując orzeczenie od poprzedniego pracodawcy (zatrudnienie na część etatu – w przypadku zatrudnienia równoległego), musi także uzyskać od kandydata skierowanie na pierwotne badania (art. 229 § 1 (3) i § 7 kp).

Zatem jak najbardziej istnieje możliwość uzyskania skierowania i orzeczenia o zdolności do pracy od poprzedniego lub równoległego pracodawcy (art. 229 § 1 (3) kp). Jednak należy pamiętać o bardzo ważnej rzeczy. Mianowicie jeśli dojdzie do zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę w ciągu 30 dni od ustania poprzedniego stosunku pracy to nie potrzeba wykonywania badań wstępnych. Natomiast jeśli minie ten termin, to pomimo tego, że stwierdziliśmy zdolność do pracy w chwili zawierania umowy przyrzeczonej to ze względu na brak spełniania już przesłanki wynikającej z cytowanego art. 229 § 1 (1) kp należy skierować kandydata do pracy na badania wstępne przed zawarciem ostatecznej umowy o pracę.

---

Aby dowiedzieć się więcej na temat zatrudniania nowych pracowników, obowiązków leżących po stronie pracodawcy, które nierzadko realizują wydziały kadrowe, zapraszam do lektury jednej z moich książek pt. Zatrudnianie i zwalnianie pracowników: https://karolinaniedzielska.pl/ksiazka-zatrudnianie-i-zwalnianie-pracownikow

Pozdrawiam, Karolina Niedzielska