Bardzo częstą wątpliwością pojawiającą się w przypadku urlopu wychowawczego jest to czy pracownik może pracować w pełnym wymiarze czasu pracy u pracodawcy udzielającego urlopu lub u innego. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że urlop wychowawczy ma charakter celowościowy. Celem jest sprawowanie osobistej opieki na dzieckiem lub dziećmi, na które jest on udzielony ( Por. wyrok NSA z 25.03.2011 r., I OSK 2066/10, LEX nr 1079748).
W wielu opracowaniach można spotkać stanowisko, że praca na pełny etat u innego pracodawcy stanowi podstawę do odwołania z urlopu wychowawczego wskutek stwierdzenia zaprzestania sprawowania osobistej opieki na dzieckiem.
Jak słusznie zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim (Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 21.05.2014 r., II SA/Go 311/14, LEX nr 1485741), fakt korzystania przez dziecko z opieki dziennej w placówce szkolno – wychowawczej, takiej jak żłobek czy też przedszkole nie mogą stanowić bezpośredniej podstawy do odmowy przyznania tego świadczenia. W takiej sytuacji niezbędnym jest wykazanie, iż uniemożliwia to sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem nie oznacza, że kontakt z dzieckiem musi być ciągły, nieprzerwany, że sprawująca taką opiekę osoba nie może zostać zastąpiona w wykonywaniu czynności opiekuńczych przez domowników czy inne osoby przez krótsze okresy. Sprawowania opieki osobiście nie można utożsamiać z dwudziestoczterogodzinnym i nieprzerwanym przebywaniem z dzieckiem, bowiem w przepisie art. 10 ust. 5 pkt 3 czy pkt 4 u.ś.r. ustawodawca ewidentnie przewiduje możliwość przerwy w sprawowaniu bezpośredniej i osobistej opieki, nie pozbawiając sprawowanej przez takiego opiekuna opieki szczególnego charakteru wynikającego z przeznaczenia urlopu wychowawczego”. Przytoczona teza wyroku został wydana na gruncie art. 10 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z tym przepisem dodatek w wysokości 400 zł z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego przysługuje matce lub ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką, uprawnionemu do urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż przez okres:
1) 24 miesięcy kalendarzowych;
2) 36 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu;
3) 72 miesięcy kalendarzowych, jeżeli sprawuje opiekę nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Mając powyższy wyrok na uwadze można zastanowić się nad tym czy podjęcie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy będzie stanowiło przeszkodę w sprawowaniu osobistej opieki. Uważam, że jeśli okoliczności wskazują, że pracownik na urlopie wychowawczym codziennie korzysta ze żłobka lub przedszkola przez 8 godzin dziennie, a w tym czasie pracuje to opiekę sprawuje po odbiorze dziecka z placówki oświatowej lub w sytuacji, gdy rodzic pracuje zdalnie lu jest telepracownikiem. W doktrynie wyraża się jednak pogląd, że co do zasady pracownik nie może być zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, albowiem w takim przypadku cel urlopu wychowawczego traci na znaczeniu ( M. Włodarczyk [w:] Kodeks pracy. Komentarz. Tom II. Art. 114-304(5), wyd. V, red. K. W. Baran, Warszawa 2020, art. 186(2), M. Latos – Miłkowska [w:] Kodeks pracy. Komentarz, wyd. VII, red. L. Florek, Warszawa 2017, art. 186(2). Z tym poglądem należy się zgodzić, chociaż warto każdorazowo zbadać indywidualną sytuację pracownika, aby móc ocenić możliwość podstawy udzielenia urlopu wychowawczego- sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem z pracą w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast odwołanie z urlopu wychowawczego nie jest obligatoryjne, a uznaniowe.
Ubezpieczenie i podstawa wymiaru składek na urlopie wychowawczym
Pomimo tego, że urlop wychowawczy jest urlopem bezpłatnym osoby, które przebywają na nim podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu, o ile nie posiadają prawa do emerytury lub renty albo innego tytułu do ubezpieczeń społecznych. Należy pamiętać, że pracownik przebywający na urlopie wychowawczym ma bezwzględny obowiązek każdorazowego poinformowania pracodawcy o tym, że ma iny tytuł do ubezpieczeń społecznych, np. podjął pracę na podstawie umowy pracę, umowy zlecenia lub rozpoczął działalność gospodarczą.
Podstawą wymiaru składek dla osób przebywających na urlopach wychowawczych jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy. Jednakże wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalno- rentowe nie może być niższe niż 75 % kwoty minimalnego wynagrodzenia przewidzianego w danym roku kalendarzowym oraz nie może przekraczać 60 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia melisecznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno- rentowe. Na pracodawcy ciąży obowiązek przekazywania raportów rozliczeniowych, natomiast składki są finansowane w całości z budżetu państwa.
Należy złożyć deklaracje ZUS RCA z kodem tytułu do ubezpieczeń 12 11 XX oraz ZUS RSA z kodem tytułu do ubezpieczeń 01 10 XX z kodem przerwy 121.
| Podstawa wymiaru składki emerytalno- rentowej w 2021 r. |
| Maksymalna podstawa |
60 % x 5259 zł = 3155,40 |
| Minimalna podstawa |
75 % x 2800 zł = 2100 zł |
Natomiast w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego podstawą wymiaru tejże składki jest wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego.
| Podstawa wymiaru składki zdrowotnej w 2021 r. |
| Specjalny zasiłek opiekuńczy |
620 zł |
Osoby przebywające na urlopie wychowawczym nie podlegają ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. W przypadku powstania niezdolności do pracy w trakcie urlopu wychowawczego nie przysługuje prawo do wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego, a okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy nie wlicza się do okresu zasiłkowego.
Karolina Niedzielska
