W dyskusji kadrowo – płacowej bardzo często pojawia się pytanie czy można wykonać badania profilaktyczne przez pracownika (wstępne – kandydata, okresowe, kontrolne), w innej przychodni niż pracodawca ma podpisaną umowę? Idąc dalej pojawiają się także pytania czy wykonanie badań właśnie w innej przychodni skutkuje tym, że są one nieważne, nieskuteczne? Na te pytania odpowiem w niniejszym wpisie.
Obowiązek wykonania badań profilaktycznych
Zgodnie z art. 299 § 1 kodeksu pracy wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
1) osoby przyjmowane do pracy;
2) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicyprzenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe
Następnie na podstawie art. 229 § 2 kp pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności dowykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
I najważniejszym przepisem jest § 4, który stanowi, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Umowa z przychodnią Medycyny Pracy
Na podstawie art. 12 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia, o którym mowa w art. 5 ust. 2, zwany dalej „zleceniodawcą”, z podstawową jednostką służby medycyny pracy, zwaną dalej „zleceniobiorcą”.
2. Umowa powinna określać w szczególności:
1) strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z tytułu umowy;
2) zakres opieki zdrowotnej, który w odniesieniu do pracowników powinien obejmować co najmniej te rodzaje świadczeń, do których zapewnienia zleceniodawca jest obowiązany na podstawie Kodeksu pracy, niniejszej ustawy i przepisów wydanych na ich podstawie;
3) warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, a w szczególności: sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy bądź nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych;
4) sposób kontrolowania przez zleceniodawcę wykonywania postanowień umowy;
5) obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy dotyczące:
a) przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników,
b) zapewnienia udziału w komisji bezpieczeństwa i higieny pracy działającej na terenie zakładu pracy,
c) zapewnienia możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy,
d) udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy, w części odnoszącej się do ochrony zdrowia;
6) wysokość należności, sposób jej ustalania, terminy płatności oraz tryb rozliczeń finansowych;
7) dopuszczalność zlecania osobom trzecim przez zleceniobiorcę niektórych obowiązków wynikających z umowy, zgodnie z art. 14;
8) okres, na który została zawarta umowa, z tym że okres ten nie może być krótszy niż rok;
9) sposób rozwiązywania umowy za wypowiedzeniem i przypadki stanowiące podstawę rozwiązywania umowy ze skutkiem natychmiastowym;
10) tryb rozstrzygania sporów związanych z realizacją i rozliczeniem finansowym umowy, zwłaszcza w przypadku uchybień stwierdzonych w trybie określonym w art. 18 ust. 2 pkt 2.
Na podstawie przytoczonego przeze mnie przepisu, co do zasady wynika, że badania profilaktyczne powinno wykonywać się w przychodni, z która pracodawca ma podpisaną umowę.
Wykonanie badań w innej przychodni – konsekwencje
Tak jak napisałam na samym początku bardzo często pojawiają się czy można wykonać badania profilaktyczne przez pracownika (wstępne – kandydata, okresowe, kontrolne), w innej przychodni niż pracodawca ma podpisaną umowę? Idąc dalej pojawiają się także pytania czy wykonanie badań właśnie w innej przychodni skutkuje tym, że są one nieważne, nieskuteczne?
W pierwszej kolejności należy zauważyć, że obowiązek wykonania badań w przychodni, z którą jest zawarta umowa nie został w żaden sposób zabezpieczony jakąkolwiek sankcją w postaci nieważności lub bezskuteczności takiego orzeczenia. Kodeks pracy oraz ustawa o służbie medycyny pracy na ten temat milczą i nie wprowadzają żadnych sankcji. Czasami zdarza się, także że niektórzy podnoszą, iż taką sankcję wysuwa Państwowa Inspekcja Pracy zarzucając przy tym, że pracodawca dopuszcza w takim wypadku pracownika do pracy bez wymaganych aktualnych badań medycyny pracy. Uważam, że takie stanowisko jest niezgodne z prawem, albowiem sankcja może być zastosować tylko i wyłącznie, gdy przepisy tak stanowią, a takich nie ma.
Przypominam, że jeśli mielibyście taki zarzut podniesiony w protokole kontroli PIP należałoby złożyć zastrzeżenia do tego protokołu. Gdy nie zgadzamy się z PIP można wnieść zastrzeżenia do protokołu. Zgodnie z art. 31 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1614 z późn. zm.), podmiotowi kontrolowanemu przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. Zastrzeżenia należy zgłosić na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu.
Jedyną ewentualnością zakwestionowania badań wykonanych w innej przychodni jest ewentualne odwołanie pracodawcy od orzeczenia, np. do Wojewódzkiej Przychodni Medycyny Pracy. Jednak wydaje mi się, że mija się tel z jakimkolwiek celem. Takie odwołanie powinno być merytoryczne, np. pracodawca zarzuciłby że pracownik, który ma duże problemy zdrowotne otrzymał zdolność do pracy przy wykonywaniu pracy szczególnie niebezpiecznej.
Chciałabym też zauważyć, że do stosowania prawa należy podchodzić racjonalnie. Podczas wielu dyskusji podnoszę, że nie ma obowiązku wykonywania badań w danej przychodni i zawsze podaję przykład pracownika zdalnego, gdzie pracodawca jest z Krakowa a pracownik z Gdańska. Faktycznie zasadnym i celowym jest, aby przyjechał on z Gdańska do Krakowa do przychodni, z którą pracodawca ma zawartą umowę? Moim zdaniem nie, a poza tym jest to kosztowne. Przypomnijmy też art. 229 § 3 kp za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.
Podsumowując, można wykonać badania w innej przychodni, badania są ważne, nie można ich podważyć, a pracodawca ponosi ich koszt.
Pozdrawiam, Karolina Niedzielska
